Kumaşın Hafızası: Mefruşatçılık

Manifatura ve mefruşat, Türk esnaf kültürünün köklü damarlarından biridir. Bir dönem her mahallede mutlaka bir manifaturacı bulunur, evin temel ihtiyaçları –perdeden çarşafa, astardan kumaşa kadar– bu dükkânlardan temin edilirdi. Müşteriyle birebir iletişimin, güvenin, sabrın ve bilgi birikiminin esas olduğu bu meslek, yıllar geçse de özünü kaybetmeden yaşamaya devam ediyor.

Ancak günümüzde hızla değişen tüketim alışkanlıkları, hazır giyime yöneliş ve dijitalleşme, manifaturacılığı da derinden etkiledi. Yine de direnen, ustalığını nesilden nesile aktaran ve mesleğini bir yaşam biçimi olarak sürdüren isimler var. Bornova Çarşı’sında karşımıza çıkan baba-kız işletmesi Yeni İkbal Manifatura Mefruşat da bu isimlerden biri.

Bornova da çarşının kalbinde bir dükkân var. Raflarında kumaşlar dizili, tok bir makas sesi eşlik ediyor içerideki sohbete. Göz göze bakışlardan anlaşılan derin bir uyum var; bir baba ve kızı, aynı işin farklı zamanlardaki yansımaları gibi.

1955 doğumlu Nihat Karatop’un çocuk yaşta başladığı meslek yolculuğu, bugün kızı Pelin’le birlikte sürüyor. Yugoslavya göçmeni köklerine rağmen “Bizim vatanımız Bornova” diyen bu ailenin hikâyesi, yalnızca bir işyerinin değil; bir kültürün, bir emeğin ve bir sevdanın hikâyesi.

Manifaturacılığın kumaşını özenle çözmüş, her ipliğinde sabır, her deseninde sevgi barındıran bu baba-kızla çıktığımız yolculukta; sadece metrelik kumaşları değil, yaşanmışlıkları ve çarşı esnafının ruhunu da yakından tanıyoruz.

Sizi kısaca tanıyabilir miyiz Nihat Bey?
Ben Nihat Karatop 1955 Bornova doğumluyum. Köklerimiz Yugoslavya’ya dayansa da dedem de babam da ben ve çocuklarım da Bornova’da doğduk. Bizim vatanımız Bornova’dır. Doğma büyüme Bornovalı bir aileden geliyorum.

Mesleğe nasıl başladınız?
İlkokulu Bornova’da tamamladıktan sonra, daha çocuk yaşta Kemeraltı’nda bir manifaturacının yanına çırak olarak girdim. Uzun yıllar farklı yerlerde çalışarak mesleğimle ilgili her şeyi öğrendim. Kumaşları tanıdım, kumaştan hiç zayiat vermeden müşterinin ihtiyacı kadarını nasıl vereceğimi öğrendim. O yıllar benim için çok kıymetlidir.

Kendi işinizi kurma süreci nasıl gelişti?
Askerlik dönüşü Bornova’ya geldim ve kendi işimi kurdum. Yıl 1980. Dükkanıma “Yeni İkbal Manifatura Mefruşat” ismini verdim. Böylece kendi kumaş mağazamı açmış oldum. O günden bugüne, aynı isimle hizmet veriyorum.

Kızınız Pelin Hanım’ın bu mesleğe ilgisi nasıl başladı?
Açıkçası küçük kızımın bir gün bu işi benimle birlikte yapacağını hiç düşünmemiştim. Ama Pelin daha minicikken dükkâna gelir, o küçücük ellerini kumaşların üzerinde gezdirirdi. Müşteri geldiğinde koca kumaş toplarını raflardan indirirdi. Ben de “Bu kız bu işi güzel yapar!” diye takılırdım. Şimdi birlikte çalışıyoruz.

Yeni İkbal Manifatura Mefruşat bugün hangi alanlarda hizmet veriyor?
Geçmişten günümüze, modaya renk veren kumaş ve mefruşat ürünlerini Bornovalılara ve İzmirli müşterilerimize 66 yıldır aynı keyif ve özenle sunuyoruz. Günümüzde hazır giyim sektörü işlerimizi biraz etkilemiş olsa da ürün çeşitliliğimiz ve popüler renk seçeneklerimizle tekstil sektörünün bir parçası olmaya devam ediyoruz.

Hangi tür kumaşlar ve ürün grupları ön planda?
Çocuk giyiminden yetişkinlere kadar birçok alana hitap eden kumaşlarımız var. Kalitemizle ve ürün çeşitliliğimizle çarşıdaki varlığımızı sürdürüyoruz. Astardan ev tekstiline kadar ihtiyaç duyulan her türlü metrelik kumaşı müşterilerimizle buluşturuyoruz.

Mesleğinizde sizi en çok ne mutlu eder?
En önemlisi müşteriyi dinlemek. Alacağı kumaşla ne yapmak istediğini anlamak ve o kumaşın uygunluğunu değerlendirmek çok kıymetli. İnsanları bilinçlendirmek, doğru kumaşı doğru amaçla buluşturmak bizim işimizin merkezinde yer alır. Bunun mutluluğu tarif edilemez.

 

Nihat Bey, günümüz şartları manifaturacılık mesleğini nasıl etkiliyor?

Hayat şartları değişti, yeni neslin tercihleri ve talepleri farklılaştı. Bunlar bizim mesleğimizi olumsuz yönde etkiliyor. Özellikle fiyat politikalarındaki dengesizlikler hem müşteriyi hem de bizi zorluyor. Ama bugüne kadar geldiysek bunun en büyük nedeni; müşterilerimizle yıllar içinde oluşturduğumuz güven, mesleki tecrübemiz ve en önemlisi kızım Pelin’in 25 yıldır yanımda oluşudur.

Pelin Hanım, siz bu mesleğe nasıl adım attınız?
Babamla birlikte çalışmak çocukluğumdan beri hayalini kurduğum bir şeydi. İlkokul yıllarımda babama çıraklık yapmaya başladım. Kumaşlara meraklıydım, çabuk kavradım işi. Liseyi bitirdikten sonra da dükkâna gelmeye devam ettim ve bu işi tamamen sahiplendim. Şimdi 25 yıldır babamla yan yana çalışıyorum ve bu bana büyük bir keyif veriyor.

.Günlük iş bölümü nasıl ilerliyor, birlikte çalışmak zor mu?
Gün içinde birbirimize pek müdahale etmeyiz. Çünkü babam benim fikirlerime çok değer verir. Ben de onun güvenini hiç boşa çıkarmadım. Stok belirleme, satış, müşteri ilişkileri, çözüm üretme gibi konular benim sorumluluğumda. Ama hiçbir zaman babamın tecrübelerini göz ardı etmem. Onun geçmiş bilgisiyle benim güncel yaklaşımlarımı birleştirdiğimizde ortaya çok sağlam bir iş çıkıyor.

Nihat Bey, kızınızla birlikte çalışmak size neler hissettiriyor?
Pelin, benim çırağım olarak başladı. Şimdi ise bu mesleği gönül rahatlığıyla bırakabileceğim kişi. Onunla çalışmak benim için tarifsiz bir mutluluk. Kızımla hiç zorlanmadım çünkü o zaten bu işi doğuştan biliyordu sanki. Her kumaşı tanıyordu, müşteriye nasıl yaklaşılacağını biliyordu. Onunla gurur duyuyorum. Çünkü o iyi bir işletmeci. Bu sektörde bir kadının da başarılı olabileceğini ve bu işi en az erkekler kadar iyi yürütebileceğini herkese gösterdi.

Kadınların bu meslekte yer alması hakkında ne düşünüyorsunuz?

İnanıyorum ki biz baba-kız çarşıda birçok esnafa örnek oluyoruz. Eğer yetenekliyse, kız çocukları da esnaflığı babalarından devralabilir. Onların ellerinden tutmak ne kadar değerli, ben bunu gördüm ve yaşıyorum.

Bir zamanlar herkesin birbirini tanıdığı, sabah kahvesini komşu esnafla içtiği bir çarşı vardı Bornova’da. Nihat Usta’nın deyimiyle “çarşının ruhu eski esnafların arasında dolaşıyor” bugünlerde. Ama hâlâ nefes alıyor o ruh; bir baba ile kızının kumaş raflarının arasında sessizce çalıştığı bir dükkânda…

Yeni İkbal Manifatura Mefruşat, sadece kumaş satan bir yer değil; aynı zamanda kuşaklar arası sevgiyle örülmüş bir yaşam biçimi, dayanıklılığın ve emeğin sembolü.

Buket Işıkdoğan Köse