Köpek balıkları ters çevirdiğinizde donuyor
Bazı hayvanlar için donma tepkisi (“tonik hareketsizlik” şeklinde adlandırılıyor) hayat kurtarıcı olabiliyor. Avustralya keseli sıçanlarının yırtıcılardan kaçınmak için “ölü taklidi yaptıkları” biliniyor. Tavşanlar, kertenkeleler, yılanlar ve hatta bazı böcekler de yapıyor.
Popular Science Türkçe’nin aktardığına göre bu ilginç davranış köpek balıklarında, vatozlarda ve onların akrabalarında da görülüyor. Bu grupta, tonik hareketsizlik hayvan baş aşağı döndüğü zaman tetikleniyor; hareket etmeyi bırakıyor, kasları rahatlıyor ve transa geçmiş gibi bir duruma giriyor. Hatta bazı bilim insanları tonik hareketsizliği belli köpek balığı türlerini güvenli şekilde tutma yöntemi olarak kullanıyor.
Hayvanlar aleminde iyi bilinmesine karşın, tonik hareketsizliğin ardındaki sebepler belirsizliğini koruyor; özellikle de okyanusta. Genellikle yırtıcılara karşı bir savunma olduğu düşünülüyor. Fakat köpek balıklarında bu fikri destekleyen hiçbir kanıt yok ve alternatif hipotezler mevcut.
13 köpek balığı ve vatoz türü ile bir kimera türü (köpek balıklarının genelde hayalet köpek balığı denilen bir akrabasını) test ederek, su altında nazikçe ters döndürüldüklerinde tonik hareketsizliğe girip girmediklerini görmeye çalıştılar. Yedi tür girdi ama altısı girmedi. Ardından bu davranışı köpek balıklarını yüz milyonlarca yıllık aile hikayesinde saptamak için evrimsel araçlar kullanıp, söz konusu bulgular analiz edildi.
Köpek balıklarında tonik hareketsizliği açıklamak için üç temel hipotez bulunuyor:
- Yırtıcılara karşı strateji: Yenmekten kaçınmak için “ölü taklidi yapmak”
- Üremedeki rol: Bazı erkek köpek balıkları, çiftleşme sırasında dişileri ters döndürüyor; bu yüzden tonik hareketsizlik, mücadelenin azalmasına yardımcı oluyor olabilir
- Duyusal fazla yüklenme tepkisi: Son derece yüksek uyarım esnasında bir tür kapanma
Çalışma, köpek balığı davranışıyla ilgili uzun zamandır süregelen varsayımlara meydan okumaya yardımcı oluyor ve okyanusun derinliklerinde hâlâ iş başında olan bu gizli evrim hikayelerine ışık tutuyor. Bir köpek balığının “ölü taklidi yaptığını” duyduğunuzda, bunun sadece çok ama çok uzun bir süre öncesinden kalan bir kas hafızası olabileceğini hatırlayın.
